Naar een echt verhaal in plaats van een mooie uitleg
De grote lijnen van het nieuwe pensioenstelsel zijn duidelijk. Maar zoals vaak schuilt de duivel in de details. De komende periode liggen er tal van belangrijke ‘details’ op de bestuurstafel. Om bestuurders te helpen bij het maken van de juiste keuzes publiceren we een serie blogs waarin onze specialisten verschillende onderwerpen uitlichten. Kristine Noordergraaf, manager communicatie bij Blue Sky Group, belicht het communicatieplan.
Communicatie als cruciaal startpunt
Als de duivel in een bepaald detail zit, dan hebben we te maken met een essentieel element. Kijkend naar de communicatie over de transitie, moeten we ervoor waken om communicatie als een detail te zien. Het is het cruciale startpunt voor succes.
In de hoofdlijnennotitie is opgenomen dat het communicatieplan dat ingaat op de informatie aan de deelnemers op 1 juli 2024 door de pensioenuitvoerder moet zijn opgesteld. Onderdeel hiervan is dat de uitvoerder inzichtelijk maakt welke gevolgen de transitie heeft voor het te verwachten pensioen. Verder wordt aangestipt dat het belangrijk is om een zo begrijpelijk mogelijk, gelaagd verhaal te hebben, gericht tot de deelnemers, over het ‘wat’ en ‘waarom’ van de uitwerking van het pensioenakkoord. En gebruik te maken van een lijst met uitleg van gangbare pensioentermen.
Focus op een nieuw beeld van pensioen
Onderliggend onderzoek van onderzoeksbureau Kantar geeft aan dat er twijfel is of mensen het nieuwe stelsel gaan accepteren, vanwege de complexiteit, onwetendheid en onzekerheid. De meeste respondenten reageren vrij gelaten op veranderende pensioenregels. Experts die zich bij de uitwerking hebben gebogen over de communicatie adviseren om verder te onderzoeken waar die houding vandaan komt en wat die houding kan doen keren, gegeven het risico op weerstand, wantrouwen of boosheid. Om acceptatie te bevorderen stellen zij voor om in het verhaal te focussen op een nieuw beeld van pensioen en niet te richten op het weghalen van oude, onjuiste percepties. Daar is inderdaad wat voor te zeggen. De meeste deelnemers hebben immers nooit echt interesse gehad in hoe pensioen werd opgebouwd, dus waarom dat nu vertellen?
Communicatie als essentieel onderdeel van het veranderingsproces
Ik wil zelfs een stap verder gaan en voorstellen om de stelselwijziging niet als een transitieproces te zien, waarbij het gaat om het uitleggen van de nieuwe wet- en regelgeving. Maar om de wijziging te zien als een transformerend proces waarbij het accent ligt op de mensen in het stelsel en de rol die iedereen moet gaan pakken. Dat betekent dat communicatie vanaf het begin een essentieel onderdeel is van het veranderingsproces.
Het gaat meer om het ‘wie’ dan om het ‘wat’ en ‘waarom’
Een van de doelen van de Wet Pensioencommunicatie is dat mensen bewuste pensioenkeuzes maken. In de nieuwe contracten wordt dat nog belangrijker. Er komt meer ruimte voor keuzemogelijkheden, de toekomstige uitkering wordt onzekerder en er ligt meer verantwoordelijkheid bij de deelnemer. Het gaat dus niet alleen om het ‘wat’ en ‘waarom’, maar meer om het ‘wie’. Mensen worden belangrijke spelers, zo niet de hoofdrolspelers, in het verhaal. Dat er weerstand of boosheid komt is niet zozeer een risico, maar eerder een voorwaarde voor een veranderingsproces waarbij werkelijk bewustwording plaatsvindt. Willen we niet dat mensen gelaten reageren, dan zullen ze geraakt moeten worden. En als ze geraakt worden, kunnen ze boos of teleurgesteld worden. We kunnen dus het beste beginnen bij de deelnemers zelf en wat er bij hen leeft als vertrekpunt nemen. Meer onderzoek kan hier inderdaad bij helpen.
De kans voor alle spelers om te transformeren
Hoewel de relatie tussen pensioenfonds en deelnemer wettelijk gezien niet verandert, komt deze relatie wel in een ander licht te staan. De overgang naar het nieuwe stelsel biedt dan ook een mooie kans om opnieuw naar deze relatie te kijken. Om te bepalen hoe je als fonds de deelnemer wilt bedienen. Wat heeft de deelnemer nodig om zelf de regie te kunnen nemen over zijn of haar financiële toekomst en welke rol zie je daarbij voor het pensioenfonds weggelegd? Wat wordt de zorgambitie van het pensioenfonds? De overgang naar het nieuwe stelsel biedt alle spelers de kans om te transformeren.
Wacht niet te lang met een goed veranderverhaal
We hebben een verhaal nodig dat mensen stimuleert na te denken over wie zij zijn in het verhaal. Waarbij besturen en pensioenfondsen ook hun rol in dit verhaal definiëren. Dit verhaal kan de basis leggen voor een nieuw mission statement en een nieuwe strategie. Wat kan de deelnemer verwachten en wat moet de deelnemer echt zelf doen? Welke keuzes gaan we daarin maken en welk verhaal past daarbij? Wacht dus niet te lang met een goed veranderverhaal en de te nemen communicatiestappen. En zorg dat alle betrokken partijen hier goed op aanhaken. Zodat het activeren van de deelnemer en de overstap naar het nieuwe stelsel hand in hand gaan. Dan krijgen we een echt verhaal in plaats van een mooie uitleg.