Dilemma’s nieuw pensioenstelsel: kiezen met hoofd én hart
Pensioenfondsbestuurders die een weg zoeken uit de dilemma’s rond het nieuwe pensioenstelsel, moeten keuzes maken met hoofd én hart, ze moeten de dilemma’s doorleven. Over de contractvorm, over al dan niet invaren, over de aanpassing van de beleggingsportefeuille. Het lukt niet met alleen de rekenmachine en op logische gronden. Het formuleren van guiding principles kan daarbij zeer behulpzaam zijn.
Die boodschap bracht Jack Jonk, Chief Investment Officer van Blue Sky Group, op 22 maart tijdens het pensioenfondsseminar 'Beleggen onder het nieuwe pensioencontract'. De virtuele bijeenkomst was een initiatief van Financial Investigator in samenwerking met onder meer Blue Sky Group.
Jonk: ‘Er is nog best veel onzeker rond het nieuwe pensioenstelsel, veel bestuurders wachten daarom nog met het zetten van concrete stappen. Die tijd kunnen fondsen nuttig besteden door samen met sociale partners ‘guiding principles’ te formuleren, als een moreel raamwerk voor later te maken keuzes. Redenerend vanuit de deelnemer gaat het dan om uitgangspunten zoals een voorkeur voor solidair versus individueel, perfectie versus uitlegbaarheid, ontzorgen versus keuzevrijheid en zekere kosten versus onzekere opbrengsten, revolutie versus evolutie.’ En daarbij komen ook de afwegingen van ouderen versus jongeren, en actieven versus niet-actieven. Jonk: ‘Mijn boodschap is: begin nu met de beeldvorming - de oordeelsvorming en de besluitvorming volgen dan later.’
Beleggingsdilemma’s
Jonk schetste de belangrijkste dilemma’s rond het toekomstige beleggingsbeleid van pensioenfondsen. ‘Bij illiquide beleggingen, bijvoorbeeld in infrastructuur, speelt het dilemma van enerzijds rendement en spreiding, maar anderzijds het gebrek aan flexibiliteit. Een grote vraag in het nieuwe pensioencontract is ook de rente-afdekking, en hoe je die gaat toedelen: boekhoudkundig of op basis van echte rendementen. Toedeling op boekhoudkundige basis, waarbij van een theoretisch rendement wordt uitgegaan, is bijvoorbeeld beter uitlegbaar aan de ouderen, maar kan leiden tot sterke swings bij jongeren, en dat past in het dilemma van solidair versus individueel.
Daar komt bij, benadrukte Jonk: deelnemers zien straks het vermogen dat van hen is. ‘Ze kunnen het dan best belangrijk vinden dat daar stabiliteit in zit. En dat kan weer gevolgen hebben voor de te kiezen rente-afdekking. Ook een dilemma dus. En een nieuwe dimensie voor de communicatie met deelnemers.’
Een andere kwestie is het loslaten van de leenrestrictie in het nieuwe pensioencontract: de mogelijkheid om voor jongeren meer dan 100% te beleggen in aandelen, dus met geleend geld. ‘Dit leidt in theorie tot wenselijke uitkomsten, maar je moet bij jezelf te rade gaan: wat is dienend voor de deelnemers, welk risico ontstaat er? Daarbij moet je dus niet alleen kijken naar berekeningen, maar ook luisteren naar je geweten: is het verantwoord om dit te doen?’
No-brainers
Maar niet alles rond beleggingen in het nieuwe stelsel is onzeker. Er zijn ook no-brainers: ‘De populatie en de doelstelling van de deelnemers veranderen niet veel, en daarom geldt wat mij betreft hetzelfde voor de asset allocatie op het hoogste niveau, bijvoorbeeld de verhouding tussen aandelen en obligaties. Een andere no-brainer is dat, door het wegvallen van de FTK-restricties, er een beleggingsbeleid kan worden toegepast dat volledig past bij de risicohouding en rendementsdoelstelling van een fonds. Er is binnen het nieuwe pensioencontract bijvoorbeeld meer ruimte voor illiquide beleggingen, doordat strikte regels hieromtrent wegvallen. En als een fonds ervoor kiest om niet in te varen, dan zal het deel dat achterblijft vergrijzen en krimpen, en dat leidt onvermijdelijk tot een aanpassing van de beleggingsmix.’.
Ervaring met nettopensioenregelingen
Blue Sky Group heeft veel ervaring opgedaan met nettopensioenregelingen, die sterk lijken op de WVP-plus-regeling. ‘Dat vormt een waardevolle basis voor het werken in het nieuwe stelsel. Het vrijwillige karakter van de huidige nettopensioenregeling dwingt een focus op de behoeftes van de deelnemers af. Een vraag die ons veel gesteld is door deelnemers is wat ze moeten kiezen om hun pensioenvoorziening ongewijzigd te laten zijn ten opzichte van de situatie vóór de aftopping. Daarbij vinden ze de keuzemogelijkheid voor doorbeleggen of vaste pensioenuitkering belangrijk. Er ontstaat gemakkelijk een neiging om heel veel keuzes te bieden, maar wees daar terughoudend in. We zien dat slechts weinig deelnemers kiezen voor afwijkende beleggingsprofielen, 75% kiest de default oplossing. Het is meestal genoeg om een keuze te bieden uit drie mogelijkheden, niet veel meer.’
Dat past volgens Jonk in de benadering die pensioenfondsen in het nieuwe stelsel moeten kiezen: ‘Laat de behoeftes van deelnemers leidend zijn, bied hen keuzes die zíj belangrijk vinden.’